ในปัจจุบัน ปัญหาสิ่งแวดล้อมกำลังมีความสำคัญมากขึ้นเรื่อยๆ ทำให้วงการก่อสร้างต้องมีการพัฒนาอย่างยั่งยืนมากขึ้น 'อาคารพลังงานเป็นศูนย์ (ZEB: Net Zero Energy Building)' เป็นแนวคิดที่ได้รับความสนใจ เนื่องจากช่วยลดการใช้พลังงาน และออกแบบอย่างเป็นมิตรกับสิ่งแวดล้อม เพื่อลดการใช้พลังงานของอาคาร

อาคารพลังงานเป็นศูนย์ หมายถึง อาคารที่ใช้การออกแบบทางสถาปัตยกรรมและเทคโนโลยีประหยัดพลังงานเพื่อลดการใช้พลังงาน และใช้เทคโนโลยีพลังงานหมุนเวียน เช่น พลังงานแสงอาทิตย์หรือพลังงานความร้อนใต้พิภพ เพื่อผลิตพลังงานทดแทนที่ขาดแคลน ทำให้การใช้พลังงานของอาคารในแต่ละปีเป็น '0' จริงๆ นี่เป็นการลดการใช้พลังงานลงอย่างเห็นได้ชัดเมื่อเทียบกับอาคารทั่วไป และยังช่วยลดการปล่อยก๊าซเรือนกระจกได้มาก ซึ่งเป็นประโยชน์อย่างมากต่อการปกป้องสิ่งแวดล้อม

แก่นของอาคารพลังงานเป็นศูนย์ คือ การประหยัดพลังงานและการใช้พลังงานหมุนเวียน ประการแรก คือ การเพิ่มประสิทธิภาพของ ฉนวนกันความร้อนของผนังอาคาร และปรับปรุงความแน่นหนาของหน้าต่างและประตูเพื่อลดการสูญเสียพลังงานภายในอาคาร ประการที่สอง คือ การใช้หลอดไฟ LED ประสิทธิภาพสูงและอุปกรณ์ประหยัดพลังงานเพื่อลดการใช้พลังงานภายในอาคาร ประการที่สาม คือ การผลิตพลังงานที่อาคารต้องการจากพลังงานหมุนเวียน เช่น ระบบผลิตกระแสไฟฟ้าพลังงานแสงอาทิตย์ และปั๊มความร้อนแบบใช้พลังงานความร้อนใต้พิภพ ประการสุดท้าย คือ การนำระบบจัดการพลังงานอาคาร (BEMS) มาใช้ เพื่อตรวจสอบการใช้พลังงานและจัดการอย่างมีประสิทธิภาพ

อาคารพลังงานเป็นศูนย์ อาจมีค่าก่อสร้างสูงกว่าอาคารทั่วไป แต่ในระยะยาวแล้ว จะได้ประโยชน์มากมาย เช่น การประหยัดพลังงาน และการลดการปล่อยคาร์บอน ทำให้การใช้อาคารดังกล่าวเพิ่มขึ้นทั่วโลก ในประเทศไทยเองก็มีเป้าหมายที่จะทำให้อาคาร พลังงานเป็นศูนย์ เป็นจริงในระดับเฉลี่ยของอาคารใหม่ทั้งหมดภายในปี 2573

อย่างไรก็ตาม การนำแนวคิดอาคารพลังงานเป็นศูนย์ไปใช้จริงนั้น ยังมีข้อท้าทายอยู่บ้าง ประการแรก คือ การพัฒนา และการเผยแพร่เทคโนโลยีที่เกี่ยวข้องกับอาคารพลังงานเป็นศูนย์ เช่น ฉนวนกันความร้อนประสิทธิภาพสูง หน้าต่าง และระบบผลิตกระแสไฟฟ้าพลังงานแสงอาทิตย์ เป็นต้น ประการที่สอง คือ ต้องฝึกฝนบุคลากรด้านการออกแบบ และการก่อสร้างอาคารพลังงานเป็นศูนย์ ประการที่สาม คือ ต้องส่งเสริมให้ระบบรับรองอาคารพลังงานเป็นศูนย์ มีประสิทธิภาพมากขึ้น และต้องเปลี่ยนแปลงทัศนคติของเจ้าของอาคารและผู้อยู่อาศัย

ความสำคัญของอาคารพลังงานเป็นศูนย์ในฐานะอาคารที่เป็นมิตรกับสิ่งแวดล้อมกำลังเพิ่มขึ้นเรื่อยๆ แนวคิดของอาคารพลังงาน เป็นศูนย์ ไม่ใช่แค่การประหยัดพลังงาน แต่เป็นการเปลี่ยนแปลงรูปแบบของอุตสาหกรรมก่อสร้างโดยรวม ต้องคำนึงถึง การปกป้องสิ่งแวดล้อมและความยั่งยืนในทุกขั้นตอน ตั้งแต่การออกแบบ การก่อสร้าง การดำเนินงาน และการกำจัด หน่วยงานที่เกี่ยวข้อง เช่น รัฐบาล บริษัทก่อสร้าง และสถาบันวิจัย ควรร่วมมือกันพัฒนาและเผยแพร่เทคโนโลยีอาคาร พลังงานเป็นศูนย์ เพื่อให้เราสามารถสร้างเมืองในอนาคตที่ยั่งยืนซึ่งมีการประหยัดพลังงานและเป็นมิตรกับสิ่งแวดล้อม