การเริ่มต้นของสงครามมักจะเกี่ยวข้องกับกระบวนการที่ซับซ้อนเสมอ การรุกรานยูเครนของรัสเซียในวันที่ 24 กุมภาพันธ์ 2565 ก็เช่นกัน สงครามครั้งนี้ไม่ใช่แค่ความทะเยอทะยานส่วนตัวของปูตินเท่านั้น แต่เป็นผลมาจากแนวคิดแบบยูเรเซียที่สะสมมาหลายทศวรรษในหมู่นักวิชาการรัสเซีย

ยูเรเซียเป็นอุดมการณ์ที่เรียกร้องให้สร้างจักรวรรดิที่ยิ่งใหญ่โดยมีรัสเซียเป็นศูนย์กลาง บุคคลสำคัญของแนวคิดนี้คืออเล็กซานเดอร์ ดูกิน ซึ่งได้ตีพิมพ์หนังสือ “พื้นฐานของธรณีศาสตร์” ในปี 2540 ซึ่งได้นำเสนอวิสัยทัศน์ของจักรวรรดิยูเรเซียที่ครอบคลุมดินแดนกว้างใหญ่จากไอร์แลนด์ไปจนถึงวลาดิวอสต็อกในตะวันออกไกล เขาได้เรียกร้องให้มีการยุยงให้เกิดความขัดแย้งทางเชื้อชาติและเผ่าพันธุ์และสนับสนุนขบวนการแบ่งแยกดินแดนเพื่อลดอิทธิพลของสหรัฐอเมริกา

แนวคิดของดูกินค่อยๆ ขยายอิทธิพลในหมู่ข้าราชการและชนชั้นนำทางทหารของรัสเซีย ปูตินเองก็ชื่นชมดูกิน และในปี 2557 ระหว่างการผนวกแหลมไครเมีย เขาก็ได้ใช้คำว่า “โนโวโรสเซีย (รัสเซียใหม่)” ซึ่งสะท้อนถึงอิทธิพลของดูกิน ดูกินเองก็แสดงท่าทีแข็งกร้าวต่อยูเครนเช่นกัน หลังจากเหตุการณ์โอเดสซาในปี 2557 เขาได้กล่าวอย่างรุนแรงว่า “ยูเครนจะต้องหายไปจากโลกนี้ สร้างขึ้นใหม่ หรือถูกยึดครอง”

ดังนั้น แนวคิดแบบยูเรเซียจึงเป็นพื้นฐานทางอุดมการณ์ที่อยู่เบื้องหลังความพยายามของผู้นำรัสเซียในการรวมยูเครนเข้าสู่เขตอิทธิพลของตน ปัญหาคือสหรัฐอเมริกาละเลยการเปลี่ยนแปลงแนวทางของรัสเซีย

นักวิชาการด้านการเมืองระหว่างประเทศ จอห์น มีร์ไชเมอร์ ได้ชี้ให้เห็นในวิดีโอ YouTube ในเดือนมีนาคม 2565 ว่า “สาเหตุหลักของสงครามยูเครนคือการขยายเขตของนาโตไปทางตะวันออกโดยสหรัฐอเมริกาและฝ่ายตะวันตก” สหรัฐอเมริกานั้นได้ทำให้ยูเครนกลายเป็นสมาชิกของนาโตโดยพฤตินัย แต่รัสเซียมองว่านี่เป็นภัยคุกคามร้ายแรงต่อความมั่นคงของตน

ในความเป็นจริง รัฐมนตรีต่างประเทศรัสเซีย ลาฟรอฟ ได้กล่าวในเดือนมกราคม 2565 ว่า “การขยายเขตของนาโตไปทางตะวันออกและการยั่วยุทางทหารที่เกี่ยวข้องกับยูเครนได้นำไปสู่ภัยคุกคามต่อรัสเซียถึงขีดสุด” ดังนั้น การรุกรานยูเครนของรัสเซียจึงมีทั้งแนวคิดแบบยูเรเซียและความวิตกกังวลเกี่ยวกับการขยายเขตของนาโตไปทางตะวันออกเป็นพื้นฐาน

สุดท้ายแล้ว ฝ่ายตะวันตกได้ละเลยความคิดของนักยุทธศาสตร์รัสเซีย และได้ดำเนินนโยบายที่ในมุมมองของรัสเซียเป็นภัยคุกคามอย่างร้ายแรงต่อความมั่นคงของตน นี่คือสาเหตุที่จุดชนวนสงครามยูเครน เหตุการณ์นี้ได้แสดงให้เห็นอีกครั้งว่าความแตกต่างทางยุทธศาสตร์และอุดมการณ์ระหว่างประเทศสามารถนำไปสู่ความขัดแย้งที่รุนแรงได้อย่างไร