Japonya'da Kentsel Yenileme ve Kamusal Alanların Değişimi: Özel Sektörün Rolü ve Dengeli Kent Planlamasının Gerekliliği

Günümüzde büyük şehirlerin çevresindeki birçok bölgede yeniden geliştirme faaliyetleri hızla devam ederken, parklar gibi kamusal alanlar da değişimden etkileniyor. Japonya'nın Tokyo kentinde de bu durum belirgin bir şekilde gözlemlenmekte olup, bunun en belirgin örnekleri Nanpō-Bassei (南池袋) Parkı ve Miyashita Parkı (MIYASHITA PARK) olarak gösterilebilir.

Bu parklar, kamusal alan ve özel alan arasında süregelen bir çatışmayı gözler önüne sererek, 'kamusal alanların ticarileştirilmesi' konusunda tartışmalara yol açıyor. Peki, özel sermaye parkları canlandırarak ve şehirlere dinamizm kazandırarak olumlu bir rol mü oynuyor? Yoksa kamusal alanların özgün değerini ve varoluş amacını mı zedeliyor?

Nanpō-Bassei Parkı, geçmişte evsizlerin sıkça toplandığı bir yerdi. Ancak yeniden geliştirme çalışmalarıyla birlikte evsizler buradan uzaklaştırılmış ve yerine şık kafeler ve restoranlar inşa edilmiştir. Ticaret alanlarının parkın içine dahil edilmesiyle birlikte park yeni bir cazibe merkezi haline gelmiş, ancak aynı zamanda parkın sahip olduğu asıl kamusal niteliği ve herkes için açık bir alan olma değeri de solmuştur.

Miyashita Parkı ise Shibuya İstasyonu'na doğrudan bağlı bir alışveriş merkezinin üzerine inşa edilmiş bir park. İç mekan alışveriş merkezinden doğrudan parka çıkılabiliyor ve çim alanlar, banklar, restoranlar gibi çeşitli imkanlar sunuluyor. Miyashita Parkı yeni bir turistik yer olarak beğeni topluyor, ancak bazı kesimler tarafından park olmaktan çok alışveriş merkezinin bir parçası olduğu eleştirilerine maruz kalıyor.

Böylelikle şehir parklarına ticaret alanlarının dahil edilmesiyle birlikte, parkların asıl işlevi ve değeri konusunda tartışmalar hiç kesilmiyor. Bir kısım, özel sermayenin parklara dinamizm kazandırdığını ve insanların daha fazla ziyaret etmesini sağladığını belirterek olumlu değerlendirmeler yaparken, diğer bir kısım ise ticarileştirilmiş parkların mevcut kamusal niteliği zedelediğini savunuyor.

Özellikle evsizler, gençler, kaykaycılar gibi belirli kesimleri dışlamak amacıyla parklara uygulanan 'engelli mimari' (hostile architecture) teknikleri, kamusal alanlara herkesin erişimini ve açıklığını kısıtladığı gerekçesiyle de tartışma konusu haline geliyor. Bu durum, kentsel çeşitlilik ve kapsayıcılığı zedelediği eleştirilerine yol açıyor.

Bu şekilde parklar da dahil olmak üzere kamusal alanların ticarileştirilmesiyle ilgili tartışmalar giderek artıyor. Özel sermayenin yeni bir dinamizm kazandırdığı olumlu yönler de mevcut olmakla birlikte, kamusal niteliğin zedelenmesi, dışlama ve kent kimliğinin kaybı gibi olumsuz yönler de azımsanmayacak kadar fazla.

Uzmanlar, gelecekteki şehir geliştirme ve yeniden geliştirme çalışmalarında kamusal alanların ticarileştirilmesini tamamen ortadan kaldırmak yerine, kamusal nitelik ve ticari nitelik arasında dengeyi sağlayacak akıllıca şehir planlamalarına ihtiyaç duyulduğunda hemfikir. Ayrıca, kamusal alanlara herkesin erişim hakkı ve kullanım hakkını güvence altına alan kapsayıcı tasarımların olmazsa olmaz olduğunun altını çiziyorlar.