Đô thị tái phát triển Nhật Bản và sự thay đổi không gian công cộng: Vai trò của vốn tư nhân và sự cần thiết của quy hoạch đô thị cân bằng

Ngày nay, tại nhiều khu vực xung quanh các đô thị lớn, công tác tái phát triển đang được đẩy mạnh, và các không gian công cộng như công viên cũng đang trải qua những thay đổi. Tại Tokyo, Nhật Bản, hiện tượng này càng trở nên rõ nét, điển hình là Công viên Minami-Ikebukuro (南池袋) và Miyashita Park (MIYASHITA PARK).

Những công viên này đang bộc lộ những mâu thuẫn không ngừng giữa tính công cộng và không gian riêng tư, đồng thời dấy lên tranh cãi về vấn đề 'thương mại hóa không gian công cộng'. Liệu vốn tư nhân có thực sự đóng vai trò tích cực trong việc thúc đẩy sự phát triển của công viên và thổi bùng sức sống cho đô thị? Hay đó là hành động làm tổn hại đến giá trị và lý do tồn tại vốn có của không gian công cộng?

Công viên Minami-Ikebukuro trước đây từng là nơi tập trung của nhiều người vô gia cư. Tuy nhiên, sau khi được tái phát triển, những người này đã bị đuổi đi, thay vào đó là sự xuất hiện của những quán cà phê và nhà hàng sang trọng. Việc các cơ sở thương mại xuất hiện bên trong công viên đã biến nó thành một điểm đến mới, nhưng đồng thời cũng làm lu mờ giá trị vốn có của công viên, giá trị về tính công cộng và không gian mở dành cho tất cả mọi người.

Miyashita Park được xây dựng trên đỉnh của một trung tâm thương mại kết nối trực tiếp với ga Shibuya. Khách hàng có thể đi thẳng từ trung tâm mua sắm lên công viên, nơi được trang bị đầy đủ các tiện nghi như bãi cỏ, ghế đá, nhà hàng… Miyashita Park đang được yêu thích như một điểm du lịch mới, nhưng một số ý kiến cho rằng nó giống như một phần của trung tâm thương mại hơn là một công viên thực thụ.

Như vậy, việc các cơ sở thương mại xuất hiện trong các công viên đô thị đã dẫn đến những tranh cãi không ngừng về chức năng và giá trị ban đầu của công viên. Một mặt, có những đánh giá tích cực cho rằng vốn tư nhân đã thổi bùng sức sống cho công viên, thúc đẩy sự phát triển và thu hút người dân đến tham quan. Mặt khác, cũng có những ý kiến chỉ trích rằng việc thương mại hóa công viên đang làm suy giảm tính công cộng vốn có của nó.

Đặc biệt, việc áp dụng những kỹ thuật được gọi là 'kiến trúc thù địch' (hostile architecture) nhằm ngăn chặn một số đối tượng cụ thể như người vô gia cư, thanh thiếu niên, người chơi trượt ván… vào công viên đã làm dấy lên vấn đề hạn chế tính tiếp cận và tính cởi mở của không gian công cộng đối với tất cả mọi người. Điều này dẫn đến những chỉ trích cho rằng nó đang làm suy giảm tính đa dạng và tính bao dung của đô thị.

Những tranh cãi liên quan đến việc thương mại hóa không gian công cộng, bao gồm cả công viên, đang ngày càng gia tăng. Mặc dù có mặt tích cực là vốn tư nhân mang đến sức sống mới, nhưng những mặt trái như làm suy giảm tính công cộng, gây ra sự phân biệt đối xử và làm mất đi bản sắc đô thị cũng không hề nhỏ.

Các chuyên gia đều nhất trí rằng trong quá trình phát triển và tái phát triển đô thị, việc thương mại hóa không gian công cộng không nên bị loại bỏ hoàn toàn, mà cần có những kế hoạch đô thị thông minh nhằm cân bằng giữa tính công cộng và tính thương mại. Đồng thời, họ cũng nhấn mạnh tầm quan trọng của việc thiết kế bao trùm, đảm bảo quyền tiếp cận và sử dụng không gian công cộng cho tất cả mọi người.