Thực trạng của các tập đoàn thực phẩm hàng đầu dẫn dắt thị trường lương thực thế giới và các giải pháp ứng phó với khủng hoảng lương thực

Trên thế giới có một nhóm các tập đoàn đa quốc gia được gọi là "các tập đoàn thực phẩm lớn", những doanh nghiệp có ảnh hưởng lớn đến việc cung cấp lương thực. Các công ty như Cargill, ADM, Louis Dreyfus, Bunge, Nestle, v.v., mua, chế biến, bảo quản và bán các sản phẩm nông nghiệp như lúa mì, gạo, ngô, đậu tương được sản xuất trên khắp các vùng đất trồng trọt trên thế giới. Ngoài ra, họ còn nỗ lực trong việc phát triển giống cây trồng, nghiên cứu cây trồng biến đổi gen, phát triển phân bón và thuốc trừ sâu. Nói cách khác, họ không chỉ đơn thuần là thương nhân thực phẩm mà còn đóng vai trò là nhà giao dịch thực phẩm, doanh nghiệp công nghệ sinh học và nhà chế biến thực phẩm cùng một lúc.

Đặc biệt, các tập đoàn thực phẩm lớn này tập trung tại Hoa Kỳ, quốc gia xuất khẩu ngũ cốc lớn nhất thế giới, nắm giữ 68% tổng số cơ sở lưu trữ ngũ cốc và có ảnh hưởng to lớn khi quản lý 30% tổng lượng dự trữ ngũ cốc của Hoa Kỳ tính đến cuối năm 2022. Họ sở hữu các nhà máy nâng hạt, cảng xuất khẩu và tàu chuyên dụng trên khắp thế giới, từ đó chi phối việc phân phối lương thực toàn cầu.

Các tập đoàn thực phẩm lớn này có thể đạt được sức mạnh chưa từng có là do họ độc quyền thị trường nông sản trong nước dưới sự bao che và bảo hộ của chính phủ các nước sản xuất chính. Tuy nhiên, khi khủng hoảng lương thực toàn cầu xảy ra, họ sẽ ưu tiên lợi ích quốc gia và hạn chế xuất khẩu, dẫn đến sự sụp đổ của chuỗi cung ứng lương thực quốc tế. Đại dịch COVID-19 và cuộc chiến Nga-Ukraine vừa qua là minh chứng cho việc giá lương thực thế giới tăng vọt và chuỗi cung ứng bị phá vỡ.

Đối với những quốc gia như Hàn Quốc, nơi phụ thuộc vào nhập khẩu lương thực, họ sẽ rơi vào tình trạng bị chi phối bởi các tập đoàn thực phẩm lớn và có thể bị các quốc gia có tiềm lực tài chính lớn như Trung Quốc, Ấn Độ giành mất cơ hội đảm bảo nguồn cung lương thực. Để khắc phục tình trạng này, việc giành lại chủ quyền lương thực là giải pháp tối ưu. Mỗi quốc gia cần tự đảm bảo được ít nhất một lượng lương thực nhất định, và thương mại chỉ nên là phương tiện hỗ trợ.

Tuy nhiên, trên thực tế, việc tự do buôn bán nông sản khó có thể thực hiện được. Khi hai quốc gia sản xuất một loại nông sản cụ thể tiến hành trao đổi thương mại, một trong hai bên sẽ không thể tiếp tục sản xuất trong nước do bị nông sản nhập khẩu cạnh tranh, dẫn đến sự biến mất của loại nông sản đó. Ngoài ra, trong bối cảnh sản lượng lương thực toàn cầu đang thiếu hụt, nếu một quốc gia nhập khẩu với giá thấp đến mức không bảo vệ được người sản xuất trong nước, những quốc gia có khả năng nhập khẩu hạn chế sẽ không có đủ tiền để mua và phải đối mặt với nạn đói.

Do đó, để trao đổi nông sản thực sự mang lại lợi ích cho cả hai bên, trước hết cần đảm bảo sản lượng lương thực đủ để đáp ứng nhu cầu của tất cả các quốc gia trên thế giới, và các nước nhập khẩu phải có thể mua với mức giá đủ để duy trì ngành nông nghiệp trong nước mà không bị thao túng giá cả bởi nước xuất khẩu. Tuy nhiên, trên thực tế, việc đạt được những điều kiện này gần như là bất khả thi.

Vì vậy, mỗi quốc gia nên cố gắng nâng cao tỷ lệ tự cung tự cấp lương thực tối đa và chỉ sử dụng thương mại như một phương tiện hỗ trợ. Để tránh tình trạng khủng hoảng lương thực toàn cầu nghiêm trọng, mỗi quốc gia cần phải bảo vệ chủ quyền lương thực tối thiểu của mình.