Sytuacja finansowa Japonii jest jedną z najpoważniejszych na świecie, a eksperci wyrażają obawy, mimo że twierdzą, że finanse publiczne różnią się od finansów gospodarstw domowych.

Nihon.com przeprowadził niedawno wywiad z Kojim Yano, byłym wiceministrem finansów i profesorem nadzwyczajnym Uniwersytetu Kanagawa, publikując wnikliwą analizę sytuacji finansowej Japonii. Yano jest znany w Ministerstwie Finansów jako zwolennik dyscypliny finansowej, a nie wahał się krytykować kluczowych postaci kolejnych rządów. W październiku 2021 roku w miesięczniku „Bungeishunju” napisał: „Jeśli obecna sytuacja będzie się utrzymywać, finanse publiczne ulegną załamaniu”. Ostrzegł przed tą perspektywą i skrytykował debatę polityczną prowadzoną podczas wyborów na przewodniczącego LDP i wyborów do Izby Reprezentantów, nazywając ją „ばらまき合戦 (zawody w rozdawanie pieniędzy)”. Porównał finanse Japonii do „Titanica zmierzającego w kierunku góry lodowej”, podkreślając zagrożenie kryzysem finansowym.

Yano porównał finanse Japonii do „paszczy krokodyla”, kontynuując krytykę deficytu finansowego, który utrzymuje się od pół wieku, oraz optymizmu w postaci „zwiększania dochodów podatkowych poprzez pobudzanie gospodarki”. Zwrócił uwagę na fakt, że wydatki na ubezpieczenie społeczne rosną każdego roku o 800 miliardów jenów, podczas gdy wzrost dochodów podatkowych jest spowolniony z powodu zmniejszania się liczby ludności w wieku produkcyjnym w obliczu malejącej liczby ludności.

Chociaż przyznał, że wielkie klęski żywiołowe i pandemia COVID-19 wpłynęły na pogorszenie sytuacji finansowej, Yano podkreślił konieczność analizy podstawowych problemów finansowych z długoterminowej perspektywy, pomijając te czynniki. Jako przykład wskazał Sontoku Ninamiyę, ekonomistę z okresu Edo, który przeanalizował podstawy finansów panów feudalnych (藩 (han)) przed 100 laty, pomimo wielu katastrof i wahań koniunkturalnych.

Yano podkreślił, że poziom zadłużenia Japonii w stosunku do PKB jest najniższy wśród 180 krajów świata, a w ciągu ostatnich 30 lat stale lub nieznacznie wzrasta.

W tej sytuacji Yano argumentuje, że „należy ponownie zdefiniować definicję osób starszych”, proponując przedefiniowanie zakresu „osób starszych” i ponowne rozważenie systemu ubezpieczeń społecznych. Jest to rozwiązanie rosnących kosztów ubezpieczeń społecznych w obliczu starzenia się społeczeństwa, które staje się gorącym tematem dyskusji w Japonii.

Z kolei NIRA (Narodowy Instytut Badań nad Ubezpieczeniem Społecznym i Problemami Ludnościowymi) w swoim raporcie „人口減少下の日本経済と財政の長期展望―2060年の家計の姿を描く (Długoterminowa perspektywa japońskiej gospodarki i finansów w obliczu zmniejszania się liczby ludności – wizualizacja sytuacji gospodarstw domowych w 2060 r.)” analizuje, jak utrzymujący się niski wzrost gospodarczy Japonii i wzrost wydatków na ubezpieczenia społeczne w związku ze starzeniem się społeczeństwa budzą obawy o przyszłość japońskiej gospodarki. Zakładając, że polityka rządu i Banku Japonii pozostanie taka sama, NIRA przewiduje, że dług publiczny będzie nadal rósł do 2060 r.

Jednak NIRA przedstawia również pozytywne prognozy.

NIRA analizuje, że poprzez zwiększenie podatków o 0,12% PKB do 2060 r. możliwe jest osiągnięcie nadwyżki w podstawowym bilansie budżetowym (PB). Oznacza to, że gdyby każdy domownik ponosił równy udział, w 2060 r. gospodarstwa domowe pracujących (勤労者世帯 (gospodarstwa domowe pracujących)) musiałyby zapłacić o 28 000 jenów więcej miesięcznie, a gospodarstwa domowe osób starszych (高齢者世帯 (gospodarstwa domowe osób starszych)) o 20 000 jenów miesięcznie.

NIRA wymienia następujące czynniki ryzyka, z którymi finanse Japonii mogą się zmierzyć w przyszłości: ① utrzymujący się deficyt PB, ② utrzymujący się niski poziom stóp procentowych w stosunku do tempa wzrostu, ③ przekroczenie tempa wzrostu przez stopy procentowe. W przypadku ③ NIRA podaje jako przykład powrót do niskich stóp procentowych i deflacji lub obniżenie ratingu kredytowego obligacji skarbowych spowodowane rzadkimi wydarzeniami (稀少なイベント (rzadkie wydarzenia)).

NIRA dodaje, że zwiększenie tempa wzrostu całkowitej produktywności czynników (TFP) o 0,5% pozwoliłoby zmniejszyć całkowite zadłużenie o 19,3% PKB w 2060 r.

Obawy o zrównoważony rozwój finansów Japonii rosną, a starzenie się społeczeństwa, rosnące koszty ubezpieczeń społecznych i rosnący dług publiczny to tylko niektóre z wyzwań, które japoński rząd będzie musiał rozwiązać w przyszłości.