Tài chính Nhật Bản, ví von như "miệng cá sấu" cảnh báo về mức độ nghiêm trọng… Tiếng nói kêu gọi "rà soát lại định nghĩa người cao tuổi" ngày càng tăng

Tình hình tài chính của Nhật Bản đang ở mức nghiêm trọng nhất thế giới, và mặc dù có lập luận rằng tài chính quốc gia khác với tài chính hộ gia đình, các chuyên gia vẫn bày tỏ lo ngại.

Nihon.com gần đây đã thực hiện một cuộc phỏng vấn với ông Yano Koji, cựu thứ trưởng Bộ Tài chính và giáo sư thỉnh giảng đặc biệt của Đại học Kanagawa, và công bố một phân tích sâu rộng về tình hình tài chính của Nhật Bản. Ông Yano được biết đến là một người theo chủ nghĩa kỷ luật tài chính ngay trong Bộ Tài chính, và ông không ngần ngại thẳng thắn phê bình các nhân vật quan trọng của các chính quyền qua các thời kỳ. Vào tháng 10 năm 2021, trong một bài viết đăng trên tạp chí hàng tháng Bungeishunjū, ông đã cảnh báo rằng "nếu tình hình hiện tại tiếp diễn, tài chính quốc gia sẽ sụp đổ", đồng thời chỉ trích các cuộc tranh luận chính sách diễn ra trong cuộc bầu cử chủ tịch đảng cầm quyền LDP và cuộc bầu cử Hạ viện là "ばらまき合戦 (cuộc cạnh tranh phân phát tiền)". Ông đã ví von tài chính của Nhật Bản như "con tàu Titanic đang lao thẳng về phía tảng băng trôi", nhấn mạnh sự khủng hoảng tài chính.

Ông Yano đã ví von tài chính Nhật Bản như "miệng cá sấu", và tiếp tục chỉ trích thâm hụt ngân sách kéo dài nửa thế kỷ và quan điểm lạc quan cho rằng "kích thích kinh tế sẽ làm tăng thu nhập và cải thiện tình hình tài chính". Ông chỉ ra rằng trong bối cảnh dân số giảm, chi tiêu an sinh xã hội tăng 800 tỷ Yên mỗi năm, trong khi đó, do dân số trong độ tuổi lao động giảm nên việc tăng thu nhập diễn ra chậm chạp.

Tất nhiên, ông Yano thừa nhận rằng các thảm họa quy mô lớn và đại dịch Covid-19 đã ảnh hưởng đến sự suy giảm tài chính, nhưng ông nhấn mạnh rằng cần phải phân tích vấn đề cơ bản của tài chính trong dài hạn, tách biệt khỏi những yếu tố này. Ông lấy ví dụ về Ninomiya Sontoku, một nhà nông học thời Edo, người đã phân tích cơ bản tài chính của các藩 (hàn) cách đây 100 năm, bất chấp nhiều thảm họa và biến động kinh tế.

Ông Yano nhấn mạnh rằng quy mô nợ quốc gia của Nhật Bản xếp hạng cuối cùng trong số 180 quốc gia trên thế giới về tỷ lệ so với GDP, và đã duy trì xu hướng tăng ổn định hoặc tăng nhẹ trong 30 năm qua.

Trong bối cảnh này, ông Yano đã đưa ra lập luận rằng "cần phải xem xét lại định nghĩa về người cao tuổi", đồng thời đề xuất rằng cần phải định nghĩa lại phạm vi của "người cao tuổi" và xem xét lại hệ thống an sinh xã hội. Đây là một giải pháp cho vấn đề chi phí an sinh xã hội tăng vọt cùng với sự gia nhập vào xã hội già hóa, và đang trở thành một chủ đề tranh luận sôi nổi trong xã hội Nhật Bản.

Mặt khác, Viện Nghiên cứu Vấn đề An sinh Xã hội và Dân số Quốc gia (NIRA) trong báo cáo "Triển vọng dài hạn về nền kinh tế và tài chính Nhật Bản trong bối cảnh dân số giảm - Vẽ nên bức tranh về hộ gia đình năm 2060" đã phân tích rằng sự suy giảm tăng trưởng kinh tế kéo dài và việc mở rộng chi tiêu an sinh xã hội do già hóa dân số đang gây ra mối lo ngại về tương lai của nền kinh tế Nhật Bản. NIRA dự đoán rằng nếu các chính sách của chính phủ và Ngân hàng Nhật Bản được duy trì như hiện tại, nợ quốc gia sẽ tiếp tục tăng cho đến năm 2060.

Tuy nhiên, NIRA cũng đưa ra một số dự đoán tích cực.

NIRA phân tích rằng việc tăng thuế 0,12% so với GDP cho đến năm 2060 có thể giúp cán cân ngân sách cơ bản (PB) chuyển sang thặng dư. Điều này có nghĩa là nếu mỗi hộ gia đình phải gánh chịu một mức tăng thuế bằng nhau mỗi năm, thì đến năm 2060, hộ gia đình lao động (勤労者世帯) dự kiến ​​sẽ phải gánh thêm 28.000 Yên/tháng, và hộ gia đình người cao tuổi (高齢者世帯) sẽ phải gánh thêm 20.000 Yên/tháng.

NIRA đã đề cập đến các yếu tố rủi ro mà tài chính Nhật Bản có thể phải đối mặt trong tương lai, bao gồm ① khả năng thâm hụt PB tiếp tục ② khả năng lãi suất duy trì ở mức thấp hơn tốc độ tăng trưởng ③ khả năng lãi suất vượt quá tốc độ tăng trưởng. Đặc biệt, đối với trường hợp ③, NIRA đã đưa ra ví dụ như sự quay trở lại của lãi suất thấp và giảm phát, hoặc việc hạ cấp tín nhiệm trái phiếu chính phủ do các sự kiện hiếm gặp (稀少なイベント).

NIRA cũng cho biết thêm rằng nếu tăng tốc độ tăng trưởng năng suất yếu tố tổng hợp (TFP) thêm 0,5%, quy mô tổng nợ tính đến năm 2060 có thể giảm 19,3% so với GDP.

Sự lo ngại về tính bền vững của tài chính Nhật Bản đang ngày càng tăng, và việc gia nhập vào xã hội già hóa, chi phí an sinh xã hội tăng vọt, cũng như nợ quốc gia gia tăng là những thách thức mà chính phủ Nhật Bản cần phải giải quyết trong tương lai.