Mối quan hệ giữa Nhật Bản và Trung Quốc về quần đảo Senkaku ngày càng căng thẳng

Quần đảo Senkaku (尖閣諸島) là một quần đảo không người ở thuộc tỉnh Okinawa, Nhật Bản khẳng định rằng các đảo này là lãnh thổ cố hữu của Nhật Bản về mặt lịch sử và theo luật pháp quốc tế một cách không thể nghi ngờ. Tuy nhiên, kể từ những năm 1970, khi khả năng có trữ lượng dầu mỏ xung quanh quần đảo Senkaku được chỉ ra, chính phủ Trung Quốc đã bắt đầu tuyên bố rằng các đảo này vốn là lãnh thổ của Trung Quốc từ xưa.

Trung Quốc đưa ra lập luận về chủ quyền dựa trên việc quần đảo Senkaku được ghi chép trong các tài liệu và bản đồ cổ, cũng như vị trí địa lý gần với Trung Quốc đại lục. Tuy nhiên, không có bằng chứng nào cho thấy Trung Quốc là nước đầu tiên phát hiện ra các đảo này, và việc đơn thuần phát hiện ra hoặc nằm gần một hòn đảo không đủ để khẳng định chủ quyền. Theo luật pháp quốc tế, để được công nhận quyền sở hữu lãnh thổ, cần phải chứng minh rằng đã có ý định chiếm hữu rõ ràng và đã thực hiện việc chiếm hữu lãnh thổ một cách liên tục và hòa bình.

Tuy nhiên, cho đến nay, Trung Quốc vẫn chưa đưa ra được bằng chứng cho thấy họ đã thực sự kiểm soát quần đảo Senkaku. Ngược lại, các hoạt động phô trương sức mạnh quân sự của Trung Quốc ngày càng gia tăng, khiến chính phủ Nhật Bản phản ứng mạnh mẽ. Tháng 9 năm 2012, khi chính phủ Nhật Bản chuyển quyền sở hữu theo luật dân sự của 3 đảo thuộc quần đảo Senkaku (Uotsuri, Kita Kojima và Minami Kojima) từ tư nhân sang nhà nước, Trung Quốc đã lợi dụng điều này để cho các tàu thuộc Cảnh sát biển Trung Quốc gần như hàng ngày xâm nhập vào vùng biển tiếp giáp xung quanh quần đảo Senkaku, trừ khi có thời tiết xấu. Thậm chí, họ còn xâm phạm lãnh hải Nhật Bản vài lần mỗi tháng.

Hơn nữa, vào tháng 1 năm 2021, Trung Quốc đã ban hành "Luật Cảnh sát biển", trong đó quy định về thẩm quyền và quyền hạn của Cảnh sát biển. Luật này có những điều khoản gây tranh cãi, mâu thuẫn với luật pháp quốc tế, chẳng hạn như vùng biển áp dụng không rõ ràng và quyền sử dụng vũ khí. Điều này gây lo ngại vì có thể xâm phạm lợi ích chính đáng của các quốc gia liên quan, bao gồm Nhật Bản. Các tàu cảnh sát biển Trung Quốc tiếp tục cố tình thay đổi hiện trạng một cách đơn phương, chẳng hạn như tiếp cận các tàu cá Nhật Bản gần quần đảo Senkaku hoặc xâm phạm lãnh hải Nhật Bản với vũ trang trên tàu.

Chính phủ Nhật Bản vẫn duy trì lập trường rằng quần đảo Senkaku là lãnh thổ cố hữu của Nhật Bản về mặt lịch sử và theo luật pháp quốc tế một cách không thể nghi ngờ, và hiện tại Nhật Bản đang kiểm soát hiệu quả. Do đó, theo lập trường của Nhật Bản, vấn đề tranh chấp chủ quyền xung quanh quần đảo Senkaku không tồn tại. Chính phủ Nhật Bản yêu cầu các tàu cảnh sát biển Trung Quốc rời đi tại hiện trường, đồng thời phản đối kịch liệt với chính phủ Trung Quốc thông qua các kênh ngoại giao, yêu cầu họ rút lui ngay lập tức và ngăn chặn hành động tương tự tái diễn. Phương châm của Nhật Bản là vừa khẳng định những gì cần khẳng định, vừa phản ứng một cách bình tĩnh và kiên quyết.