Tekrarlanan Güney Koreli İşçi Davaları Kararı: Tarihsel Algı ve Geleceğe Köprü

22 Kasım 2023'te Güney Kore'nin Gwangju Bölge Mahkemesi, Japonya'nın sömürge döneminde Kore Yarımadası'ndan zorla çalıştırılan eski zorunlu işçilerin yakınlarının Kawasaki Heavy Industries'e tazminat talebinde bulunduğu bir davada yaklaşık 15.38 milyon won (yaklaşık 1.76 milyon Yen) tazminat ödemesine hükmetti. Benzer davalarda Güney Kore Yüksek Mahkemesi, Japon şirketlerinin davayı kaybettiği kararları peş peşe verdiğinden, alt mahkemelerde de benzer kararların devam edeceği düşünülüyor.

Bu karar, sadece bir şirketin tazminat sorumluluğunu sorgulamakla kalmayıp, Japonya ve Güney Kore'nin tarih algısındaki farklılıkları ve gelecekteki ilişkilerin kurulması gibi daha büyük bir sorunu yeniden gündeme getirdi diyebiliriz.

Kararın konusu olan eski zorunlu işçi, o dönemde 10'lu yaşlarında olup, 1945 yılında yaklaşık 6 ay boyunca Kobe şehrindeki bir fabrikada çalıştırılmıştı. Savaştan sonra ülkesine dönen işçi, maaşını alamadı ve 2015 yılında öldü. Yakınları 2020 yılında dava açtı. Gwangju Bölge Mahkemesi, Kawasaki Heavy Industries'e yaklaşık 1.76 milyon Yen ödeme emri verdi. Bu karar, bir dizi eski zorunlu işçi davasındaki en son örnek olup, benzer kararların gelecekte de devam edeceği tahmin ediliyor.

Ayrıca, 26 Kasım 2023'te Gwangju Bölge Mahkemesi'nde, eski zorunlu işçilerin yakınlarının Mitsubishi Materials'e tazminat talebinde bulunduğu bir davada, 6 davacıya toplam yaklaşık 490 milyon won (yaklaşık 53 milyon Yen) ödeme emri verildi. Davacılar, eski zorunlu işçinin savaş sırasında Fukuoka vilayetindeki kömür madenlerinde zorla çalıştırıldığını iddia etmişti. Gwangju Bölge Mahkemesi, 9 davacının 3'ünün davasını reddetti, ancak kalan 6 davacı için tazminatı kabul etti.

Bu kararlar, Güney Kore Yüksek Mahkemesi'nin 2018 yılında Nippon Steel & Sumitomo Metal (şimdiki Nippon Steel) ve Mitsubishi Heavy Industries'e tazminat ödemesine hükmettiği kararın ardından gelen, "zorunlu işçi sorunu" olarak bilinen olaylar zincirinin bir parçasıdır. Güney Kore Yüksek Mahkemesi, Japon şirketlerinin haksız fiil sorumluluğunu kabul ederek mağdurlara tazminat ödemesine hükmetti. Bu karardan sonra Güney Kore'de benzer davalar peş peşe açılmış ve Japon şirketlerinin davayı kaybetmesi devam etmiştir.

Öte yandan, Japon hükümeti, 1965 tarihli Japonya-Güney Kore Talep Hakları Anlaşması uyarınca, bu sorunun "tamamen ve kesin olarak çözüldüğü" yönündeki pozisyonunu koruyor. Anlaşmada, Japonya'nın Güney Kore'ye 300 milyon dolarlık karşılıksız ve 200 milyon dolarlık karşılıklı mali yardım yapmasıyla, iki ülke ve vatandaşları arasındaki talep hakları sorunlarının "tamamen ve kesin olarak çözüldüğü" belirtilmektedir. Japon hükümeti, bu anlaşma uyarınca bireysel talep haklarının ortadan kalktığı görüşünde.

"Tamamen ve kesin olarak çözüldü" ifadesinin yorumlanması konusunda Japonya ve Güney Kore arasında büyük bir uçurum bulunmaktadır. Osaka Üniversitesi'nden Yardımcı Doçent Kentaro Wain, Japonya-Güney Kore Talep Hakları Anlaşması'nın yorumlanması konusunda Japon hükümetinin yorumunun daha doğal olduğunu belirtirken, Güney Kore Yüksek Mahkemesi'nin yorumunun tamamen imkansız olmadığını ve "uluslararası hukuka göre imkansız bir karar" diyerek geçiştirilemeyecek bir konu olduğunu vurguluyor.

Yardımcı Doçent Wain'in görüşü, Japonya-Güney Kore Talep Hakları Anlaşması'nın yorumlanmasının sadece yasal bir teknik mesele değil, tarih algısı sorunuyla yakından bağlantılı olduğunu göstermektedir. Güney Kore Yüksek Mahkemesi, Japonya'nın sömürge yönetiminin yasadışı olduğunu varsayarak, eski zorunlu işçilerin tazminat talep haklarının Japonya-Güney Kore Talep Hakları Anlaşması'nın kapsamı dışında olduğunu belirtti. Öte yandan Japon hükümeti sömürge yönetiminin yasadışı olduğunu kabul etmiyor ve bu durum iki ülkenin görüşlerindeki temel farkı oluşturuyor.

Şu anda, Güney Kore hükümeti Mart 2023'te eski zorunlu işçi davası sorununa ilişkin bir çözüm önerisi yayınlayarak, Yüksek Mahkeme'de tazminat kararı kesinleşen davacıların, hükümetin çatısı altındaki bir vakıf tarafından Japon şirketlerinin tazminatına denk gelen bir miktarın ödeneceğini belirtti. Ancak, devam eden eski zorunlu işçi davalarının en az 60 olduğu tahmin ediliyor ve sorunun tamamen çözülmesi mümkün değil. Ayrıca, 28 Kasım 2023'te Seul Merkez Bölge Mahkemesi'nde, eski zorunlu işçilerin ve yakınlarının Güney Kore hükümetine tazminat talebinde bulunduğu iki davada, davaların her ikisinde de davacıların davayı kaybettiği kararı verildi. Bölge Mahkemesi, Yüksek Mahkeme'nin emsal kararlarını dikkate alarak eski zorunlu işçilerin tazminatının Japon şirketleri tarafından ödenmesi gerektiğine karar vererek hükümetin tazminat sorumluluğunu kabul etmedi. Bu karar, Güney Kore hükümetine karşı açılan ilgili davalar için ilk karardır ve gelecek gelişmeler dikkatle izlenecektir.

Eski zorunlu işçi sorununa ilişkin Japonya-Güney Kore ihtilafı, sadece geçmişin tasfiyesi meselesi değil, aynı zamanda günümüzü ve gelecekteki Japonya-Güney Kore ilişkilerini de etkilemektedir. İki ülke, tarih algılarındaki farklılıkları kabul ederken, geleceğe dönük ilişkiler kurmak için ısrarcı diyalog ve çabalarını sürdürmelidir. Bu süreçte, hukuki görüşlerin yanı sıra mağdurların duygularına ve tarihi gerçeklere de samimiyetle yaklaşılmalıdır.

Japonya-Güney Kore ilişkilerindeki kötüleşme, her iki ülke için olduğu kadar Kuzeydoğu Asya bölgesinin istikrarı için de büyük bir olumsuzluk teşkil etmektedir. Geleceği şekillendirecek genç nesillerin tarihin etkisi altında kalmadan birlikte bir gelecek inşa edebilmeleri için, geçmiş tarihi doğru bir şekilde değerlendirirken, geleceğe köprü kuracak çözümler aramak şarttır.

Gwangju Bölge Mahkemesi'nin kararı, bunun için yeni bir adım olma potansiyeline sahiptir. Bu, sadece tazminat ödemesinin ötesinde, tarihsel yaraları iyileştirmek ve gerçek bir uzlaşmaya ulaşmak için bir yolun başlangıcı olabilir. Bunun için Japonya ve Güney Kore hükümetlerinin, şirketlerin ve sivil toplum kuruluşlarının, kendi rollerini yerine getirerek bu konuya ciddiyetle yaklaşmaları ve çözüm için çaba göstermeleri gerekmektedir.