Hành vi bất hợp pháp xảy ra bên trong doanh nghiệp, hay còn gọi là gian lận, luôn là một yếu tố rủi ro. Để ngăn chặn gian lận, điều quan trọng là phải hiểu rõ nguyên nhân dẫn đến gian lận. Nhà nghiên cứu tội phạm có tổ chức Donald Cressey và kế toán viên công chứng Steve Albrecht đã đưa ra lý thuyết “Tam giác gian lận” giải thích nguyên nhân dẫn đến gian lận là sự kết hợp của ba yếu tố: “Cơ hội”, “Động lực và áp lực” và “Sự biện minh”.

Nếu thiếu một trong ba yếu tố này, gian lận sẽ khó xảy ra. Do đó, để ngăn chặn gian lận từ trước, cần phải loại bỏ ba yếu tố này.

Thứ nhất, “Cơ hội” có nghĩa là môi trường cho phép gian lận xảy ra. Ví dụ, công việc hoặc quyền hạn cụ thể tập trung vào một người, dẫn đến việc khó kiểm soát, hệ thống kiểm soát nội bộ lỏng lẻo, v.v. Để loại bỏ những tình huống này, cần có các biện pháp như phân công công việc, kiểm soát lẫn nhau, kiểm tra định kỳ, tăng cường bảo mật, v.v.

Thứ hai, “Động lực và áp lực” ám chỉ các yếu tố tình huống khiến người ta phải gian lận. Ví dụ, quá tải công việc, áp lực hiệu quả công việc, khó khăn về cuộc sống, v.v., dẫn đến tình huống buộc người ta phải sử dụng các phương pháp gian lận. Để ngăn chặn điều này, công ty cần có những nỗ lực như phân bổ lượng công việc phù hợp, thiết lập hệ thống đánh giá và bù đắp hiệu quả công việc công bằng, tư vấn hỗ trợ nhân viên, v.v.

Thứ ba, “Sự biện minh” có nghĩa là lý do hợp lý hóa hành vi gian lận. “Các đối thủ cạnh tranh cũng làm như vậy”, “Mức độ này thì không sao”, v.v. là những lý do hợp lý hóa khiến gian lận trở nên chính đáng. Để giải quyết vấn đề này, cần có các biện pháp như đào tạo về đạo đức, xây dựng hệ thống truyền thông minh bạch, tạo dựng văn hóa doanh nghiệp công bằng, v.v.

Để ngăn chặn gian lận bên trong doanh nghiệp, cần có những nỗ lực đa chiều nhằm loại bỏ ba yếu tố cơ hội, động lực và sự biện minh. Cần phải tăng cường hệ thống kiểm soát nội bộ, vận hành nhân sự một cách minh bạch và tạo dựng văn hóa kinh doanh đạo đức, v.v., thông qua những nỗ lực toàn diện. Phòng ngừa từ sớm là con đường ngắn nhất để giảm thiểu thiệt hại do gian lận.