Nền kinh tế Trung Quốc bên bờ vực, sự thay đổi chính sách liệu là khởi đầu của "30 năm mất mát"?

Chính phủ Trung Quốc đã thực hiện bước chuyển đổi chính sách sau 14 năm. Trong hội nghị “Hội nghị công tác kinh tế trung ương” được tổ chức vào ngày 11 và 12 tháng 12, phương hướng chuyển đổi chính sách tài chính từ trung lập sang nới lỏng nhằm kích thích kinh tế đã được đề ra. Đây là một sự thay đổi lớn, đánh dấu sự chuyển hướng từ chính sách trọng tâm lâu nay là mở rộng sản xuất sang chính sách ưu tiên tiêu dùng đang trì trệ. Tuy nhiên, sự chuyển đổi chính sách này cũng cho thấy mức độ nghiêm trọng của các vấn đề mà nền kinh tế Trung Quốc đang phải đối mặt và sự khó khăn trong việc phục hồi.

Chuyển đổi chính sách sau 14 năm, nỗi lo ngại tiềm ẩn phía sau

Trên thị trường chứng khoán Trung Quốc đại lục và Hồng Kông, giá cổ phiếu đã tạm thời phục hồi do kỳ vọng vào sự chuyển đổi chính sách này. Kỳ vọng vào các biện pháp duy trì giá cổ phiếu (PKO) của chính phủ và ngân hàng trung ương (Ngân hàng Nhân dân Trung Quốc) cũng góp phần thúc đẩy giá cổ phiếu tăng. Tuy nhiên, mặt khác, lãi suất dài hạn giảm xuống và tỷ giá Nhân dân tệ so với đô la Mỹ giảm nhanh hơn. Điều này cho thấy thị trường vẫn còn lo ngại mạnh mẽ về triển vọng kinh tế Trung Quốc.

Sự chuyển đổi chính sách lần này là bằng chứng cho thấy chính phủ Trung Quốc đang ngày càng lo ngại về sự suy giảm kinh tế. Đặc biệt, sự suy giảm của thị trường bất động sản là rất nghiêm trọng. Ngành bất động sản, từng chiếm khoảng 30% GDP của Trung Quốc, nay đang trở thành gánh nặng cho nền kinh tế. Chính quyền địa phương đang cố gắng vực dậy thị trường bất động sản bằng cách mua lại lượng hàng tồn kho căn hộ dư thừa, cải tạo và bán lại với giá rẻ cho người thu nhập thấp, nhưng hiệu quả vẫn chưa rõ ràng.

Sự chuyển đổi chính sách tiền tệ của Mỹ và sự chậm lại của nền kinh tế Trung Quốc

Thêm vào đó, môi trường kinh tế xung quanh Trung Quốc đang ngày càng khó khăn. Từ năm 2014, Mỹ đã chuyển hướng sang bình thường hóa chính sách tiền tệ và bắt đầu tăng lãi suất. Điều này có nghĩa là dòng vốn đầu tư dư thừa chảy vào các nước đang phát triển sẽ bị đảo chiều, gây ảnh hưởng lớn đến nền kinh tế Trung Quốc. Trong “cú sốc Bernanke” năm 2013, trước gợi ý về việc thu hẹp nới lỏng định lượng của Mỹ, thị trường mới nổi đã bị ảnh hưởng mạnh mẽ và tiền tệ của các nước đang phát triển, bao gồm cả Trung Quốc, đã giảm mạnh so với đô la Mỹ.

Hơn nữa, sự chậm lại của chính nền kinh tế Trung Quốc cũng là một yếu tố gây lo ngại cho thị trường. Tốc độ tăng trưởng GDP thực tế của Trung Quốc trong quý II năm 2012 là 7,6%, mức thấp nhất kể từ quý I năm 2009. Điều này không chỉ phản ánh sự trì trệ của cầu mà còn cả sự giảm sút tốc độ tăng trưởng tiềm năng do những thay đổi về phía cung. Đặc biệt, việc làm chậm tăng trưởng đầu tư bất động sản do các biện pháp kiềm chế bong bóng bất động sản và sự chậm lại của nền kinh tế thế giới dẫn đến sự trì trệ của xuất khẩu đã gây ra những tác động tiêu cực lớn đến nền kinh tế Trung Quốc.

Sự chuyển đổi chính sách liệu có phải là khởi đầu của "30 năm mất mát"?

Trong bối cảnh đó, sự chuyển đổi chính sách của chính phủ Trung Quốc có điểm tương đồng với sự chuyển đổi chính sách tiền tệ của Ngân hàng Nhật Bản. Ngày 19 tháng 3 năm 2024, Ngân hàng Nhật Bản đã quyết định bãi bỏ chính sách lãi suất âm. Điều này là do mục tiêu ổn định giá cả ở mức 2% kèm theo tăng lương đã có thể đạt được. Tuy nhiên, sự chuyển đổi chính sách của Ngân hàng Nhật Bản trùng khớp với lịch sử trước đây khi nền kinh tế suy giảm sau khi tăng lãi suất, buộc phải điều chỉnh chính sách. Việc tăng lãi suất năm 2000 và 2006 đều buộc phải điều chỉnh chính sách trong thời gian ngắn và bị chỉ trích là "quyết định hấp tấp".

Sự chuyển đổi chính sách của chính phủ Trung Quốc cũng tiềm ẩn những rủi ro tương tự. Việc thiếu các biện pháp cụ thể để tạo ra cầu, chỉ dựa vào nới lỏng tiền tệ và chi tiêu tài khóa có thể mang lại sự phục hồi kinh tế tạm thời, nhưng có thể không dẫn đến tăng trưởng bền vững. Thậm chí, việc cung cấp thanh khoản quá mức còn làm tăng rủi ro tạo ra bong bóng mới.

Ngoài ra, việc chính phủ Trung Quốc thắt chặt kiểm soát kinh tế - xã hội có thể làm gia tăng dòng chảy vốn và nhân lực ra nước ngoài. Sau năm 2025, nếu chính quyền Trump trở lại nắm quyền ở Mỹ, các biện pháp thắt chặt đối với Trung Quốc cũng được dự đoán sẽ được tăng cường, tạo thêm gió ngược cho nền kinh tế Trung Quốc.

Sự chuyển đổi chính sách của Trung Quốc có thể là sự khởi đầu của "30 năm mất mát" mà Nhật Bản đã trải qua. Sau khi bong bóng bất động sản vỡ, Nhật Bản đã rơi vào tình trạng suy thoái kinh tế lâu dài do sự chậm trễ trong xử lý nợ xấu, lạm phát giảm kéo dài và sự trì trệ của cải cách cấu trúc. Hiện nay, nền kinh tế Trung Quốc đang phải đối mặt với những vấn đề tương tự như Nhật Bản thời điểm đó, chẳng hạn như sự suy giảm thị trường bất động sản, vấn đề nợ quá cao và sự giảm sút dân số trong độ tuổi lao động.

Chính phủ Trung Quốc sẽ giải quyết những thách thức này như thế nào và có thể vạch ra một quỹ đạo tăng trưởng bền vững hay không? Khả năng của họ đang bị đặt câu hỏi. Sự chuyển đổi chính sách sẽ là một bước ngoặt lớn quyết định tương lai của nền kinh tế Trung Quốc. Liệu nó chỉ là một biện pháp kích thích kinh tế đơn thuần hay một sự chuyển đổi thực sự đi kèm với cải cách cấu trúc, cả thế giới đang dõi theo.