60 tuổi, thu nhập giảm mạnh… tái tuyển dụng vs gia hạn tuổi nghỉ hưu, tình trạng phân hóa việc làm người cao tuổi Nhật Bản

Gần đây, thông tin Toyota Motor sẽ mở rộng chương trình tái tuyển dụng từ 60 tuổi lên 70 tuổi đã thu hút sự chú ý lớn của xã hội Nhật Bản. Toyota vốn đã có chế độ tái tuyển dụng đến 65 tuổi, nhưng việc tuyển dụng những người trên 65 tuổi trước đây chỉ được áp dụng cho một số ít nhân viên trong trường hợp đặc biệt. Lần này, họ đã mở rộng ra tất cả các ngành nghề, áp dụng chế độ cho phép nhân viên làm việc đến 70 tuổi.

Nitori Holdings cũng nhận được sự quan tâm khi thông báo sẽ mở rộng độ tuổi tái tuyển dụng từ 65 tuổi lên 70 tuổi kể từ tháng 7. Tuy nhiên, việc những thông tin này trở thành tin tức lại có phần đáng ngạc nhiên. Bởi lẽ, theo Luật Bảo đảm Việc làm cho Người cao tuổi (Luật Cao tuổi), việc “tuyển dụng tất cả những người mong muốn làm việc” đến 65 tuổi đã là nghĩa vụ bắt buộc, và với việc sửa đổi Luật Cao tuổi được ban hành vào tháng 4 năm 2021, việc đảm bảo cơ hội việc làm cho người lao động đến 70 tuổi đã trở thành nghĩa vụ nỗ lực của doanh nghiệp. Trong bối cảnh nhiều doanh nghiệp lớn đã xây dựng chế độ tái tuyển dụng đến 70 tuổi ngay sau khi luật có hiệu lực, việc Toyota thực hiện điều này có phần hơi muộn màng.

Hơn nữa, trong trường hợp tuyển dụng người cao tuổi, thay vì gia hạn tuổi nghỉ hưu, việc tái tuyển dụng thường dẫn đến việc người lao động chuyển từ nhân viên chính thức sang nhân viên tái tuyển dụng, và đây thường là hình thức tuyển dụng không chính thức. Trong giai đoạn này, mức lương cũng có thể giảm đáng kể.

Hãy cùng phân tích kỹ hơn thực trạng “phân cực” trong cách ứng xử của các doanh nghiệp Nhật Bản đối với vấn đề tuyển dụng người cao tuổi.

**Sau 65 tuổi, “doanh nghiệp được lựa chọn”**

Mặc dù Luật Cao tuổi quy định việc đảm bảo cơ hội việc làm cho người lao động đến 70 tuổi là nghĩa vụ nỗ lực, nhưng khác với “nghĩa vụ tuyển dụng tất cả những người mong muốn làm việc” đến 65 tuổi, sau 65 tuổi, doanh nghiệp có thể áp dụng một số tiêu chuẩn nhất định để quyết định có tái tuyển dụng hay không. Toyota cũng đã tuyên bố rằng họ sẽ ưu tiên những “nhân viên có kiến thức và kỹ năng cao, và được kỳ vọng sẽ tiếp tục làm việc tại công ty”. Nói cách khác, nếu không đáp ứng được 2 tiêu chí này: 1) Có kiến thức và kỹ năng cao, 2) Có nhu cầu về nhân lực tại công ty, thì sẽ không được tái tuyển dụng.

Ngược lại, trong số các doanh nghiệp lớn, không ít nơi vẫn áp dụng nguyên tắc tái tuyển dụng tất cả những người mong muốn làm việc sau 65 tuổi, miễn là họ đảm bảo sức khỏe. Vì vậy, chế độ tái tuyển dụng đến 70 tuổi của Toyota có thể chỉ đơn giản là để tuân thủ mức tối thiểu theo quy định của pháp luật.

**Có nên coi những người được tái tuyển dụng là “người đã hoàn thành nhiệm vụ”?**

Thực tế là nhận thức của xã hội Nhật Bản về việc tuyển dụng người cao tuổi vẫn còn hạn chế. Đặc biệt, có trường hợp người lao động được tái tuyển dụng sau khi nghỉ hưu bị coi là “người đã hoàn thành nhiệm vụ”, điều này có thể dẫn đến việc không đánh giá đúng tiềm năng và giá trị của lực lượng lao động cao tuổi.

Lực lượng lao động cao tuổi với kinh nghiệm và chuyên môn phong phú có thể đóng góp rất lớn cho tổ chức, đồng thời cũng có thể trở thành những người cố vấn quý báu cho thế hệ trẻ. Các doanh nghiệp cần ghi nhớ rằng việc tuyển dụng người cao tuổi có thể giúp họ thu hút được nguồn nhân lực đa dạng về độ tuổi và nâng cao sức sống cho tổ chức.

Trong tương lai, Nhật Bản sẽ phải đối mặt với tình trạng già hóa dân số ngày càng nghiêm trọng, và việc tuyển dụng người cao tuổi sẽ trở thành một nhiệm vụ quan trọng hơn bao giờ hết. Các doanh nghiệp cần nhận thức được giá trị của lực lượng lao động cao tuổi và nỗ lực để khai thác tối đa năng lực của họ.